193

Fitne kalmayıncaya ve din yalnız Allah'ın oluncaya kadar onlarla Savaşın. Eğer vazgeçerlerse artık zâlimlerden başkasına düşmanlık yoktur.

Bu âyete dair açıklamalarımızı iki başlık halinde sunacağız:

1- Kâfirlerle Savaş Emri:

Yüce Allah'ın:

".. onlarla Savaşın" âyeti bunu neshedici âyet olarak görenlerin görüşüne göre; her yerde her müşrike karşı Savaşmak emrini vermektedir. Bu âyetin neshedici olmadığını kabul edenlere göre ise mana yüce Allah'ın, haklarında:

"Sizinle Savaşanlarla... Savaşın" diye buyurduğu kimselerle Savaşınız, demektir. Ancak birinci görüş daha üstün bir görüştür. Bu da kâfirlerin Savaşa başlamaları şartına bağlı olmaksızın mutlak olarak Savaşma emridir. Bunun delili ise yüce Allah'ın:

"Ve din yalnız Allah'ın oluncaya kadar" âyetidir.

Ayrıca Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) da şöyle buyurmuştur: "Ben insanlarla lâ ilâhe illâlah deyinceye kadar Savaşmakla emrolundum." Buhârî, Îman 17, Salât 28, Zekât 1, İ'tisâm 2, 28; Müslim, Îman 32-36; Ebû Dâvûd, Cihâd 95; Tirmizî, Tefsir 88. sûre; Nesâî, Zekât 3; İbn Mâce, Fiten 1; Dârimi. Siyer 10; Müsned, IV, 8.

İşte bu âyet-i kerîme ve Hadîs-i şerîf Savaşmanın sebebinin küfür olduğunu ortaya koymaktadır. Çünkü yüce Allah bu âyet-i kerimede

"fitne kalmayıncaya" diye buyurmaktadır. Burada fitne, küfür demektir. Buna göre Savaşın nihaî hedefi küfrün olmaması diye gösterilmiştir. Bu da açıkça anlaşılan bir husustur.

İbn Abbâs, Katâde, er-Rabi', es-Süddî ve başkaları şöyle demektedir: Bu âyet-i kerimede fitne şirk ve ona bağlı olarak mü’minlere (müşriklerin) verdikleri eziyettir. Fitne aslında denemek ve sınamak demektir. Kaliteli olup olmadığının açıkça anlaşılması için gümüşün ateşe sokulmasını ifade etmek üzere kullanılır. Yüce Allah'ın izniyle bunun ifade edebildiği anlamlara dair açıklamalar ileride gelecektir.

2- Eğer Küfürden Vazgeçerlerse:

"Eğer" ya bir önceki âyet-i kerimede geçtiği üzere İslâm'a girmekle veya ileride Tevbe Sûresi'nde açıklanacağı üzere (9/29. âyette) Kitap ehli hakkında cizye ödemek suretiyle "vazgeçerlerse, artık zâlimlerden başkasına düşmanlık yoktur." Belirtilen şekillerde vazgeçmedikleri takdirde onlarla Savaşılır. İşte sözü geçen zâlimler bunlardır ve bunlardan başkasına da düşmanlık yapılmaz.

Zâlimlere yapılanlara "düşmanlık" denilmesinin sebebi, onların düşmanlıklarının cezası olması bakımındandır. Çünkü zulüm düşmanlığı da ihtiva eder. O bakımdan düşmanlığın cezası burada düşmanlık diye adlandırılmıştır. Yüce Allah'ın şu âyetinde olduğu gibi:

"Bir kötülüğün cezası bir kötülüktür." (eş-Şûrâ, 42/40)

Zâlimler ise konu ile ilgili iki te'vilden birisine göre fiilen Savaşa başlayanlardır, ikinci te'vile göre ise küfür üzre kalmaya ve fitneyi sürdürmeye devam eden kimselerdir.