278

Ey îman edenler, Allah'tan korkun, faizden kalanı da bırakın; eğer mü’minler iseniz.

29- Îman Edenler Faizi Terkeder:

Yüce Allah'ın:

"Ey îman edenler, Allah'tan korkun, faizden kalanı da bırakın, eğer mü’minler iseniz" âyetinin zahirinden anlaşılan şudur: Yüce Allah faizin henüz ele geçirilmemiş olan bölümünü, -haram kılan âyetin nüzulünden önce akdi yapılmış olsa dahi- iptal ettiğini, ancak daha önceden kabzedilmiş olanın feshedilmekten kurtulacağını ifade etmektedir.

(Âyet-i kerimenin nüzul sebebi ile ilgili olarak) şöyle denilmiştir: Âyet-i kerîme Sakifliler dolayısıyla nazil olmuştur. Bunlar Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) ile insanlardan alacakları olan faizin onlara bağışlanacağı, insanların kendilerinden alacağı faizin de kendilerinden kaldırılacağı şeklinde ahidleşmiş idiler. Alacakları faizlerin vadeleri gelince, bunları tahsil etmek üzere Mekke'ye haber gönderdiler. Alacaklılar, Sakiflilerden olan Amr b. Umeyroğulları olan Abdeoğulları idi. Borçlular ise Mahzumlu Muğireoğulları idiler. Muğireoğullari: Biz birşey ödemeyiz, çünkü fâiz kaldırılmıştır, dediler. Bu konudaki davalarını da Attab b. Esid (o zamanın Mekke valisi)'e götürdüler. O da durumu Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'a yazılı olarak bildirdi. Âyet de nazil oldu. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) bu âyeti Attab'a yazılı olarak gönderince Sakif de bu âyeti öğrenmiş oldu ve bundan vazgeçti. Bk. el-Vâhidî, Esbâbu'n-Nüzûl, s. 95-96; Süyûtî, ed-Dürru'l-Mensûr, II, 107.

İşte İbn İshak, İbn Cüreyc, es-Süddî ve başkalarının rivâyet ettiklerinin kısaca özetine göre âyetin nüzul sebebi budur.

İfade ettiği anlam da şöyledir: Sizler faizin geri kalanını terketmek ve onu bağışlamak suretiyle kendiniz ile Allah'ın azâbı arasına koruyucu bir engel koyunuz.

30- "Mü’min İseniz" Şartı:

Yüce Allah'ın:

"Eğer mü’minler iseniz" âyeti şart olarak Sakifliler hakkında katıksız bir şarttır. Çünkü bu, onların İslâm'a ilk girdikleri sırada olmuştur. Şayet âyet-i kerimenin, imanı iyice yerleşmiş kimseler hakkında olduğunu kabul edersek, o takdirde bu mübalağa yoluyla mecazî bir şart olur. Nitekim kışkırtmak istediğimiz kimseye: Erkeksen sen bunu yapmalısın denir.

en-Nekkaş, Mukâtil b. Süleyman'dan şöyle dediğini nakletmektedir: Bu âyet-i kerimede: iseniz: Çünkü anlamındadır.

İbn Atiyye de der ki: Ancak böyle bir açıklama reddedilir, çünkü dilde böyle birşey bilinmemektedir. İbn Fûrek de der ki: Burada:

"Ey îman edenler" âyeti ile Muhammed (sallallahü aleyhi ve sellem)'dan önceki peygamberlere îman edenler;

"Allah'tan korkun; Caizden kalanı da bırakın; eğer mü’minler iseniz" âyeti ile de Muhammed (sallallahü aleyhi ve sellem)'e îman edenlerin kastedilmesi ihtimal dahilindedir. Çünkü önceki peygamberlere îman , ancak bununla fayda verebilir. Şu kadar var ki, âyetin nüzul sebebi ile ilgili gelen rivâyetlerle bu görüş de reddedilir.