163

Onlar, Allah katında derece derecedir. Allah, yaptıklarını görmektedir.

"Allah'ın rızasına uyan kimse..." yani ganimete hıyaneti terk edip cihad üzere sabretmek suretiyle Allah'ın rızasına uyan kimse, "hiç Allah'ın gazabına uğrayan ve varacağı yer cehennem olan gibi midir?" Allah'ın gazabına uğramaktan kasıt ise, ya küfre sapmak, yahut ganimetten çalmak, yahut da Savaş esnasında Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)’a bırakıp geri kaçmaktır Böyle bir kimse eğer tevbe etmeyecek, yahut Allah kendisini affetmeyecek olursa, onun varacağı yer cehennemdir.

"O ne kötü dönüş yeridir!"

“Rızasi," kelimesinin "ta" harfi ötreli ve üstünlü olarak da okunmuştur. Daha sonra yüce Allah şöyle buyurmaktadır:

"Onlar, Allah katında derece derecedir." Yani, yüce Allah'ın rızasına uyan kimse, Allah'ın gazabına uğrayan kimse gibi değildir.

"Onlar... derece derecedir" yani, farklı derecelere sahiptirler, diye de açıklanmıştır. Bu da şu demektir: Onların Allah nezdindeki mevkileri farklıdır. Allah'ın rızasına uyan kimseye ilâhî lütuflar ve büyük mükâfat vardır, Allah'ın gazabına uğrayan kimse için ise, fakirlik ve can yakıcı azâb vardır.

"Onlar... derece derecedir" âyetinin anlamı ise: Onlar, farklı derecelere sahiptirler. Yahut da onlar, değişik dereceler üzerinde yahut değişik derecelerdedirler, yahut onlar için dereceler vardır, demektir.

Cehennemlikler de aynı şekilde derece derecedirler. Nitekim Hazret-i Peygamber şöyle buyurmaktadır: "Ben onu, (Ebû Talibi)" yoğun ateşler içinde gördüm, onu topuklarına kadar ancak ulaşan ateşlerin bulunduğu bir yere çıkardım."

Mü’min ile kâtırin derecesi eşit olamaz. Ayrıca mü’minlerin de dereceleri farklı farklıdır. Kimisinin derecesi diğerinden üstündür. Kâfirler de aynı durumdadır. Derece ise rütbe demektir. Basamak anlamına kullanılan "derec" de buradan gelmektedir. Çünkü her bir basamak, rütbe itibari ile biri diğerinden sonra gelir. Cehennemdeki mevkiler hakkında daha meşhur olarak kullanılan tabir "derakât (aşağı doğru inen basamak)" tabiridir. Nitekim yüce Allah şöyle buyurmaktadır:

"Şüphesiz, münafıklar cehennemin en aşağı tabakasındadırlar" (en-Nisa, 4/145).

Buna göre, hıyanet etmeyen kimseler İçin cennette dereceler, ganimetten hırsızlık yapan (ve sair hıyanetler) de bulunanlar için ise cehennemde derekeler vardır.

Ebû Ubeyde der ki: Cehennem çeşitli derekelere, yani farklı mevki ve konumlara sahiptir, Bunların her birisine derek ve derk denilir. Derek aşağı doğru, derec ise yukarı doğru (basamak) demektir.