104

O topluluğu izlemekte gevşeklik göstermeyin. Siz acı çekiyorsanız, şüphesiz onlar da sizin çektiğiniz o acı gibi acı çekiyorlar. Üstelik siz, Allah'tan onların ümid edemeyecekleri şeyleri umuyorsunuz. Allah, çok iyi bilendir, yegâne hüküm ve hikmet sahibidir.

4. Kaçan Düşmanı Takipten Vazgeçmemek:

Yüce Allah'ın:

"... Gevşeklik göstermeyin" âyeti zaaf göstermeyin demektir. Bu husus, daha önce Âl-i İmrân Sûresi'nde (3/140. âyetin tefsirinde) geçmiş bulunmaktadır.

"O topluluğu izlemekte", onları takip etmekte... demektir.

Denildiğine göre bu âyet-i kerîme, Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)'e Uhud Savaşından sonra müşrikleri takip etmesini emretmek maksadıyla nâzil olmuştur. Müslümanlar o sırada yara almış bulunuyorlardı. Uhud vak'asında bulunanlar dışında kimsenin onunla birlikte çıkmaması da emrolunmuştu. Nitekim Âl-i İmrân Sûresi'nde (az önce işaret edilen 140. âyetin tefsirinde) belirtildiği gibi. Bunun her cihad hakkında böyle olduğu da söylenmiştir.

5. Mü’minlerin Üstünlükleri: Allah'tan Mükâfat Ummaları:

Yüce Allah'ın:

"Siz acı çekiyorsanız.." âyetinin anlamı şudur: Sizler, aldığınız yaralardan dolayı acı çekmektesiniz. Onlar da kendilerine isabet eden yaralardan dolayı acı çekmektedir. Fakat sizin üstün bir meziyetiniz vardır. O da sizlerin Allah'tan mükâfat bekiemenizdir. Onlarsa böyle bir şeyi bekliyemiyorlar. Çünkü, Allah'a îman etmeyen, Allah'tan hiçbir şey ummaz, beklemez.

Bu âyetin bir benzeri de:

"Eğer size bir yara isabet ettiyse, o topluluğa da öylece bir yara isabet etmiştir" (Âl-i İmrân, 3/140) âyetidir. Buna dair açıklamalar önceden geçmiş bulunmaktadır.

Abdurrahman b. el-A'rec: ... sanız" âyetini hemzeyi üstün olarak şeklinde, siz acı çektiğiniz için,., anlamında okumuştur,

Mansur b. el-Mu'temir ise, "te" harfini esreli olarak, şeklinde okumuştur. Basralılara göre ise, "te" harfinin esreli okunuşu ağır olduğundan dolayı câiz değildir.

Diğer taraftan şöyle denilmiştir: Burada reca; (ummak, ümid etmek) korkmak anlamındadır. Çünkü, birşey umman bir kimse, o şeyin gerçekleşeceği hususunda kafi bir kanaate sahip değildir O bakımdan umduğu şeyin eline geçmemesinden korkmaktan uzak kalamaz. el-Ferrâ' ile ez-Zeccâc da şöyle demişlerdir: Recâ, beraberinde nefy'de olmadıkça korku anlamında kullanılamaz. Yüce Allah'ın şu âyetinde oluduğu gibi:

"Size ne oluyorki, Allah için bir vakar ummuyorsunuz?" (Nûh, 71/13) Yani, Allah'ın azametinden hiçbir şekilde korkmuyorsunuz?

Yine yüce Allah'ın;

"Allah'ın günlerini ummayanlara..." (el-Câsiye, 45/14) korkmayanlara, demektir.

el-Kuşeyrî der ki; İfadede nefy' bulunmaksızın reca kelimesinin korkmak anlamında kullanılması da uzak bir ihtimal değildir. Fakat ikisi (el-Ferrâ' ve ez-Zeccâc) nefy olmaksızın bunun sözkonusu olmayacağı iddiasında bulunmuşlardır. Doğrusunu en iyi bilen Allahtır.