132

Göklerde ne var yerde ne varsa hepsi Allah'ındır, vekil olarak, Allah yeter.

Yüce Allah'ın:

"Eğer birbirlerinden ayrılırlarsa, Allah, her birini genişliği ile zengin kılar" âyetinin anlamı şudur: Eğer birbirleriyle barışmaz aksine ayrılacak olurlarsa, Allah hakkında güzel zan beslesinler. Yüce Allah erkeğe gözünün aydınlığı olacak bir hanım nasip edebilir. Hanıma da kendisine bol imkânlar sağlayacak bir koca nasip edebilir. Rivâyete göre Cafer b. Muhammed'e bir adam gelip fakirliğinden şikâyet etti. Ona nikâhlanmasini söyledi. Adam gitti evlendi. Daha sonra ona gelip yine fakirlikten şikâyet etti. Bu sefer o hanımı boşamasını emretti. Ona niye böyle yaptığı sorulunca şöyle dedi:

"Eğer fakir iseler, Allah onları lütfuyla zengin kılar" (en-Nûr, 24/32) âyetinin sozkonusu ettiği kimselerden olabilir ümidiyle ona nikâhlanmasını emrettim. Ama bu âyetin sozkonusu ettiği kimselerden olmadığı ortaya çıkınca, bu sefer ona boşanmasını emrettim ve dedim ki: Belki de şu:

"Eğer birbirlerinden ayrılırlarsa Allah herbirini genişliği ile zengin kılar" âyetinin söz ettiği kimselerden olabilir.

Yüce Allah'ın:

" Yemin olsun ki, sizden önce kendilerine kitap verilenlere de, size de Allah'tan korkun diye tavsiye ettik" âyetine göre; takva emri bütün ümmetlere verilmiş genel bir emirdir. Takvaya dair açıklamalar daha önceden (el-Bakara, 2/2, âyet 4. başlıkta) geçmiş bulunmaktadır.

"Size de" âyeti Kitap verilenlere de" âyetindeki çoğul zamirine alf edilmiştir. Allahtan korkun diye" âyeti de nasb mahallindedir. el-Ahfeş der ki; Yani, Allah'tan korkun emri ve tavsiyesi İle... (tavsiyede bulundu). Ariflerden birisi de şöyle demiş: Bu âyet-i kerîme Kur'ân âyetlerinin eksenidir. Çünkü, bütün Kur'ân-ı Kerîm bunun etrafında döner. Yüce Allah'ın:

"Eğer küfre saparsanız, şüphesiz göklerde ne var yerde ne varsa hepsi Allah'ındır. Allah hiçbir şeye muhtaç olmayan (Ğanidir), hamde lâyık olandır. Göklerde ne var yerde ne varsa hepsi Allah'ındır. Vekil olarak Allah yeter" âyetine gelince, birisi bu âyetlerdeki tekrarların faydası nedir, diye sorarsa, buna iki şekilde cevap verilir:

Birinci cevap: Bu, te'kid olmak üzere tekrarlanmıştır. Böylelikle kullar buna gereken şekilde dikkat etsinler, yüce Allah'ın mülk ve melekûtuna (mutlak sahiplik ve egemenliğine) baksınlar, O'nun âlemlere hiçbir şekilde muhtaç olmadığına dikkat etsinler.

İkinci cevap: Bu tekrar, birkaç faydayı bir arada gerçekleştirmek içindir. Birincisinde yüce Allah (karı-kocadan) her kişiyi geniş lütfuyla zengin kılacağını haber vermektedir. Çünkü göklerde ve yerde bulunan her şey O'nundur. Hazineleri bitip tükenmez. Daha sonra yüce Allah şöyle buyurmaktadır: Ve biz size de, kitap ehline de takvayı tavsiye (emr) ettik.

"Eğer küfre saparsanız" yani, şayet küfre sapacak olursanız şüphesiz ki O'nun size ihtiyacı yoktur (Ganidir). Çünkü göklerde ne var, yerde ne varsa hepsi Onundur.

Üçüncüsünde de, yüce Allah bütün yaratıklarını koruyup gözetmesini, onların işlerini çekip çevirmesini, yönetmesini de:

"Vekil olarak Allah yeter" âyeti ile haber vermektedir. Çünkü göklerde ne var, yerde ne varsa hepsi yalnız O'nundur. Yüce Allah: "Göklerde kim varsa" buyurmayıp da "ne varsa" diye buyurmasına gelince, burada varlıkların varlık olarak cinsi kastedildiğinden dolayıdır. Çünkü göklerde ve yerde aklı erenler de vardır, akıl sahibi olmayan varlıklar da vardır. (Arapça'da akıllı varlıklar için "men: kim", akılsız varlıklar için de "ma" ismi mevsullan kullanılır.)