64

Münafıklar, kalplerinde olanı kendilerine açıkça haber verecek bir sûrenin tepelerine indirilmesinden çekiniyorlar. De ki: "Siz alay edin bakalım! Şüphesiz Allah çekindiğinizi açığa çıkarandır."

Bu âyete dair açıklamalarımızı üç başlık halinde sunacağız:

1. Münafıkların Çekinmesi:

Yüce Allah'ın:

"Münafıklar... çekiniyorlar" âyeti bir haberdir, emir değildir. Bunun haber olduğuna bundan sonra gelen:

"Şüphesiz Allah çekindiğinizi açığa çıkarandır" âyeti delildir. Çünkü onlar inâdî olarak küfre sapmışlardı.

es-Süddî der ki: Kimi münafıkların: Allah'a yemin ederim, hakkımızda bizi rezil edecek bir şeyler inmesindense öne çıkan lıp bana yüz sopa vurulmasını daha çok arzu ederim, demesi üzerine bu âyet-i kerîme nâzil oldu. el-Vâhıdî, Esbâbu Nuzûli'l-Kur'ân, s.255

"Çekiniyorlar" buna karşı kendilerini korumaya çalışıyorlar, anlamındadır. ez-Zeccâc dedi ki: Âyetin anlamı, çekinsinler şeklinde olup emirdir. Nitekim (emir vermek kastı ile): Bunu yapar, demek de buna benzemektedir.

2. Münafıkların Korkusu:

Yüce Allah'ın:

"Tepelerine indirilmesinden..." âyetindeki; "(........): ... me..." nasb mahallinde olup "indirilmesinden" anlamını kazandırmaktadır. Sîbeveyh'in görüşüne göre ise bu edatın;" den"in hazfine göre cer mahallinde olması da mümkündür. Ayrıca; "Çekinirler" fiilinin mefûlü olarak nasb mahallinde olması da mümkündür. Çünkü Sîbeveyh Zeyd'den çekindim," tabirinin kullanılmasını uygun görmekte ve (bu kullanılışa örnek olmak üzere de) şöyle bir beyit nakletmektedir:

"Zarar vermeyecek işlerden çekinmekte, bununla birlikte güven duymaktadır

Kendisini kaderlerden korumayacak şeylerde."

Ancak el-Müberred bunu câiz kabul etmemektedir. Çünkü "çekinmek" kişinin tavırlarında görülen bir iştir.

"Tepelerine" ifadesinin anlamı, mü’minler üzerine demektir. "Bir sûre'den kasıt ise münafıklar hakkında mü’minlere münafıkların gülünçlüklerini, kötülüklerini ve ayıplarını anlatacak bir sûre indirilmesinden çekinirler, demektir. İşte bundan dolayı bu sûreye, sûrenin tefsirinin baş taraflarında da geçtiği gibi "el-Fâdıha (iç yüzleri açıklayan, rezil eden)" "el-Musîre (açıklayan, yayan" ve "el-Muba'sire (araştıran)" adlan verilmiştir. el-Hasen der ki: Müslümanlar bu sûreyi "el-Haffâre (kazıcı)" diye de adlandırırlardı. Çünkü bu sûre münafıkların kalplerinde bulunanları kazıyarak ortaya çıkarmıştır.

3. Münafıkların Tehdidi:

Yüce Allah'ın:

"De ki: Siz alay edin bakalım" âyeti korkutma ve tehdit ihtiva eden bir emirdir. 'Şüphesiz Allah çekindiğinizi açığa çıkarandır" sîzin açığa çıkmasından korkup çekindiğiniz şeyi ortaya çıkarandır.

İbn Abbâs der ki: Allah münafıkların isimlerini de indirdi. Bunlar yetmiş kişi idiler. Daha sonra bu isimler O'nun refet ve rahmetinin bir tecellisi olarak Kur'ân-ı Rerîm'den nesh edildi. Çünkü onların çocukları müslüman idi ve insanlar birbirlerini ayıplayabiliyorlardı. Buna göre yüce Allah; "Şüphesiz Allah çekindiğnizi açığa çıkarandır" âyetinde sözünü ettiği vaadini gerçekleştirmiştir.

Şöyle de denilmiştir: Yüce Allah'ın açığa çıkarması, Peygamberine onların hallerini ve isimlerini bildirmesi sureti ile olmuştur. Yoksa onların İsimlerinı Kur'ân-ı Kerîm'de İndirmesi şeklinde değil. Zaten yüce Allah bir başka yerde:

"Sen onları muhakkak söyleyişlerinden de bilirsin" (Muhammed, 47/30) diye buyurmaktadır. Bu ise bir çeşit ilhamdır. Münafıklar arasında tereddüt içerisinde bulunan ve Muhammed (sallallahü aleyhi ve sellem)ı yalanlamak ya da onu tasdik etmek hususunda kesin bir kanaate varmayan kimseler de vardı. Aralarında onun doğruluğunu bildikleri halde îman etmeyip inatlaşanlar da vardı.