ENBİYÂ' SÛRESİ

Rahmân ve Rahîm Allah'ın İsmi ile

Genelin görüşüne göre Mekke'de inmiştir. 112 âyettir.

1

İnsanların hesaba çekilecekleri vakit yaklaştı; Onlar ise gaflet içerisinde yüz çeviricidirler.

"İnsanların hesaba çekileceği vakit yaklaştı." Abdullah b. Mes'ûd dedi ki: Kehf, Meryem, Tâ-Hâ ve el-Enbiyâ sûreleri ilk ve eski sûrelerdendir. Benim de ilk olarak bellediğim sûrelerdendir. Buhârî, Tefsir 21. sûre 1.

O, bu sözleriyle eskiden beri edinilmiş bir mal gibi Kur'ân-ı Kerîm'den eskiden beri ezberleyip kazanmış olduğu sûrelerden olduklarını kastetmektedir.

Rivâyet edildiğine göre Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)ın ashabından birisi bir duvar inşa etmekte idi. Bu sûrenin nazil olduğu gün bir başka kişi onun yanından geçti ve duvar inşa etmekte olan kişi: Bugün Kur'ân'dan ne nazil oldu diye sorunca, diğeri:

"İnsanların hesaba çekilecekleri vakit yaklaştı, onlar ise gaflet içerisinde yüz çeviricidirler" âyeti indi, dedi. Duvar yapan kişi ellerindeki harcı silkeleyerek; Allah'a yemin ederim, hesap yaklaşmış bulunuyorken ebediyen bina yapmayacağım, dedi.

"Yaklaştı" yani amelleri dolayısıyla kendisinde hesaba çekilecekleri zaman yaklaştı.

"İnsanların" âyeti ile ilgili olarak İbn Abbâs şöyle demiştir: Burada "insanlar"dan kasıt müşriklerdir. Buna yüce Allah'ın;

"Her seferinde mutlaka onu alay ederek dinlerler... Siz görüp dururken büyüyü kabule nasıl yanaşırsınız?" buyrukları delildir.

Bir diğer görüşe göre "insanlar" ile o dönemde her ne kadar Kureyş'in kâfirlerine işaret edilmekte idiyse de bütün insanlar kastedilmektedir. Buna da bu âyetlerden sonra gelen âyetler delil teşkil etmektedir.

Hesabın yakın olduğunu bilen bir kimsenin emeli uzun olmaz.

Gönül hoşluğu ile tevbeye yönelir, dünyaya meyletmez. Daha önce elde bulunan bir şey, elden gittiği vakit sanki hiç yokmuş ve olmamış gibi gelir. Gelecek olan her şey de pek yakındır. Ölüm de kaçınılmaz olarak gelecektir. Her insanın ölümü kıyâmetinin kopuşu demektir. Kıyâmet te aynı şekilde geçen zamana nisbetle pek yakındır. Çünkü dünyanın geriye kalan süresi geçmiş olandan daha azdır,

ed-Dahhak dedi ki:

"İnsanların hesaba çekilecekleri vakit yaklaştı" âyeti, azap edilecekleri vakit yaklaşü, demektir. Burada da kasıt Mekkelilerdir. Çünkü onlar yalanlamak kastı ile kendilerine vaad olunmuş ve kendisiyle tehdit olundukları azâbın geciktiğini ileri sürdüler. Halbuki Bedir gününde onlar kılıçtan geçirildiler.

en-Nehhâs dedi ki: Konuşma esnasında: "Hesaba çekilmeleri insanlar için yaklaştı" demek câiz değildir. Çünkü bu şekildeki bir ifadede zamir açık ismin önüne geçmiş olur ve zamirin sonradan gelişini niyet etmek te câiz olmaz.

"Onlar ise gaflet İçerisinde yüz çeviricidirler" âyeti mübtedâ ve haberdir. Kur'ân'ın dışındaki ifadelerde hâl olarak mansub olması da mümkündür.

İki türlü açıklanabilir. Birincisi: "Onlar ise gaflet içerisinde yüz çeviricidirler" yani onlar dünyaya aldanarak âhiretten yüz çeviricidirler, İkincisi ise onlar hesaba çekilmek için gerekli hazırlıkları yapmaktan ve Muhammed (sallallahü aleyhi ve sellem)ın getirdiklerinden yüz çevirmektedirler.

Sîbeveyh'e göre buradaki "vav" (........) anlamındadır. Nahivcilerin "hâl vav"i ismini verdikleri "vav" da budur. Nitekim yüce Allah şöyle buyurmaktadır;

"O içinizden bir kısmını örtüp duruyordu. Bir kısmı da canları sevdasına düşmüşlerdi." (Âl-i İmrân, 3/154)