17

Eğer Biz eğlence edinmek isteseydik, elbette onu kendi katımızdan edinirdik. Fakat Biz yapanlar değiliz.

"Eğer Biz eğlence edinmek isteseydik..." Bir takım kimseler onun evladı bulunduğuna inandığından dolayı O: "Eğer Biz, eğlence edinmek isteseydik" diye buyurmuştur.

Eğlence (lehv); Yemenlilerin lehçesinde kadın demektir. Bu açıklamayı Katade yapmıştır. Ukbe b. Ebi Cesra -kendisine yüce Allah'ın:

"Eğer Biz, eğlence edinmek isteseydik" âyeti hakkında soru sormak üzere gelmiş bulunan Tavus, Atâ ve Mücahid'e- şöyle demiştir: Lehv (eğlence) zevce demektir. el-Hasen de böyle demiştir.

İbn Abbâs da: Lehv evlât demektir. Yine el-Hasen de böyle demiştir, el-Cevherî dedi ki: Bazen kinaye yoluyla cima dan lehv diye söz edilebilir.

Derim ki: İmruu'l-Kays'in şu beyitinde de bu anlamda kullanılmıştır:

"Besbâse bugün benîm yaşlandığımı ve,

Benim gibi bir kimsenin güzelce lehv yapamayacağını iddia etti."

Cima'a lehv denilmesinin sebebi, kalbi oyalamasıdır. Nitekim şair şöyle demiştir:

"Onlar arasında arkadaş için bir oyalanma ve güzelce bakılacak özellikler vardır."

el-Cevherî dedi ki: Yüce Allah'ın:

"Eğer Biz, eğlence edinmek isteseydik" âyetindeki "eğlence" nin, kadın olduğunu söylemişlerdir, evlad da denilmiştir.

"Elbette onu kendi katımızdan edinirdik." Yani bunu Biz kendi nezdimizden edinirdik, sizden değil,

İbn Cüreyc dedi ki: Biz onu sema ehlinden edinirdik, arz ehlinden değil. Şöyle de açıklamıştır: Bu âyeti ile: Putlar Allah'ın kızlarıdır, diyenlerin iddialarını reddetmeyi murad etmiştir. Yani sizin ellerinizle yonttuğunuz varlıklar, nasıl bizim evladımız olabilir?

İbn Kuteybe dedi ki: Ayet-i kerîme hristiyanların kanaatlerini reddetmektedir;

"Fakat biz yapanlar değiliz." Katade, Mukâtil , İbn Cüreyc ve el-Hasen: "Biz böyle bir şey yapanlar olmadık" demektir. Nitekim yüce Allah'ın:

"Sen ancak bir nezirsin (korkutucu ve uyarıcısın)" (Fâtır, 35/23) âyeti, sen bir uyarıcıdan başka bir şey değilsin, demektir. Burada; red ve inkâr manasınadır.

"Elbette onu kendi katımızdan edinirdik" âyetinde ifa de tamam olmaktadır.

Bu âyetin şart anlamını taşıdığı da söylenmiştir. Yani eğer Biz böyle bir şey yapanlar olsaydık (bunu kendi katımızdan edinirdik); ancak Bizler böyle bir şey yapanlar değiliz. Çünkü Bizim evladımızın olması imkânsızdır. Zira böyle bir şey olsa Bizim cennet, cehennem, ölüm, diriliş ve hesabı yaratmamız söz konusu olmazdı.

Şöyle de denilmiştir: Eğer Biz evlat edinmek yoluyla evlat sahibi olmak isteseydik; elbette bunu kendi nezdimizden melekler arasından edinirdik. Bazıları da bu kanaate meyletmişlerdir. Çünkü kimi zaman kişi evlat edinmek isteyebilir. Ancak yüce Allah'ın evlat edinmek istemesi imkânsız bir şeydir (muhaldir.) İmkânsız (müstahîl) olan bir şeye de ilâht irade taalluk etmez. Bunu da el-Kuşeyrî nakletmiştir.