3

Ey insanlar! Allah'ın üzerinizdeki nimetini hatırlayın. Gökten ve yerden size Allah'tan başka rızık veren herhangi bir yaratıcı var mıdır? Ondan başka hiçbir ilâh yoktur. Böyleyken nasıl olur da döndürülüyorsunuz?

"Ey İnsanlar! Allah'ın üzerinizdeki nimetini hatırlayın" âyetinde geçen

"hatırlama (zikir)" şükür anlamındadır.

"...Allah'tan başka... bir yaratıcı var mıdır?" âyetindeki:

"Başka" anlamındaki lâfzın ref, nasb ve cer ile okunması caizdir. Ref ile okunması iki şekilde açıklanır: Birincisi; "Allah'tan başka yaratıcı var mıdır?" şeklinde olup Allah'tan başka yaratıcı yoktur, anlamında olmasıdır. İkinci şekil ise mahalli i'rabı gözönünde bulundurularak önceki kelimeye sıfat olmasıdır. Çünkü asıl anlamı: "Allah'tan başka yaratıcı var mıdır?" şeklinde olup harf-i cerri fazladan gelmiştir.

Nasb ile okunması istisna dolayısıyla, mecrur okunması ise lâfza göre olur.

Humeyd et-Tavil dedi ki: Ben el-Hasen'e: Şerri kim yarattı? diye sordum. O: Subhanallah dedi. Hiç aziz ve celil olan Allah'tan başka bir yaratıcı var mıdır? Hayrı da şerri de yaratan O'dur.

Hamza ve el-Kisaî de cer ile: "Allah'tan başka bir yaratıcı var mıdır?" diye okumuşlardır, diğerleri ise ref' ile okumuşlardır.

"Gökten" yağmur ile

"yerden" bitki ve nebat ile

"size Allah'tan başka rızık veren herhangi bir yaratıcı var mıdır? O'ndan başka hiçbir ilâh yoktur. Böyle iken nasıl olur da döndürülüyorsunuz?" âyetinde geçen: " Döndürülüyorsunuz" lâfzı üstün olarak: den gelmektedir. Bu da "döndürmek" anlamına gelir. Mesela: Bu işten seni ne döndürdü?" denilir. Bunun: "Yalan ve iftira" lâfzından geldiği de söylenmiştir. Bu da anlam itibariyle öncekine racidir. Zira yalan doğru ve haktan döndürülmüş bir sözdür. Yüce Allah'ın tevhidini nasıl yalanlayabilirsiniz? demektir.

Âyet-i kerîme, Kaderiyye'ye karşı bir delildir. Çünkü yüce Allah'tan başka yaratıcı olmadığını ortaya koymaktadır. Onlar ise -daha önce birkaç yerde geçtiği üzere- onunla birlikte yaratıcıların varlığını söylemiş gibi oluyorlar.