6

Sizi bir candan yarattı. Sonra ondan eşini yarattı ve sizin için davarlardan sekiz çift yarattı. Sizi analarınızın karnında üç karanlık içinde bir yaratılıştan sonra, öbür yaratılışa geçirerek yaratıyor. İşte bunları yapan Rabbiniz Allah... Mülk yalnız O'nundur, O'ndan başka ilâh yoktur. Böyle iken nasıl döndürülüyorsunuz?

"Sizi bir candan" yani Âdem (aleyhisselâm)'dan

"yarattı. Sonra ondan" soyun devamının gerçekleşmesi için

"eşini yarattı." Bu husus da daha önceden el-Araf Sûresi'nde (7/189-190. âyet, 1. başlık ve devamında) ve başka yerlerde geçmiş bulunmaktadır.

"Ve sizin için davarlardan sekiz çift indirdi." Yüce Allah çiftlerin indirilmiş olduğunu bize haber vermektedir. Çünkü bu davarlar bitkiler sayesinde, bitkiler de indirilen su sayesinde var olur. İşte buna "tedriç" (bir işi tedricen yani aşama aşama gerçekleştirmek) ismi verilir. Yüce Allah'ın:

"Size... bir elbise indirdik" (el-Araf, 7/26) âyeti da buna benzemektedir.

"İndirdi" lâfzının inşa etti ve var etti anlamında olduğu da söylenmiştir. Said b. Cübeyr de: Yarattı, diye açıklamıştır.

Denildiğine göre yüce Allah bu davarları cennette yaratmış, sonra onları yere indirmiştir. Yüce Allah'ın şu âyetinde belirtildiği gibi:

"Ayrıca kendisinde hem çetin bir güç bulunan... demiri de indirdik." (el-Hadid, 57/25)

Çünkü Âdem (aleyhisselâm) yeryüzüne indirilince, onunla birlikte demir de indirilmiştir.

"Sizin için davarlardan... indirdi" âyetinin "verdi" anlamında olduğu da söylenmiştir. Burada

"yaratma"nın indirmek olarak zikredildiği de söylenmiştir. Çünkü yaratmak semadan inen bir emir ile gerçekleşir. O halde mana: O size bunları inen emri ile yaratmıştır, demek olur.

Katade dedi ki: Deve türünden iki, inek türünden iki, koyun türünden iki ve keçi türünden iki, bunların herbirisi bir çifttir. Buna dair açıklamalar daha önceden (el-En'am, 6/143-144. âyetler, 1 ve 2. başlıklarda) geçmiş bulunmaktadır.

"Sizi analarınızın karnında üç karanlık içinde bir yaratılıştan sonra öbür yaratılışa geçirerek yaratıyor" âyeti hakkında Katade ve es-Süddî şöyle demişlerdir: Nutfeden sonra alaka (sülük gibi bir kan) sonra bir çiğnemlik et, sonra kemik, sonra da et olarak yaratıyor.

İbn Zeyd dedi ki:

"Bir yaratılıştan sonra öbür yaratılışa geçirerek yaratıyor" âyeti şu demektir: O Âdem'in belinde sizi yarattıktan sonra annelerinizin karnında yaratmaktadır.

Şöyle de açıklanmıştır: Önce babanın sırtında, sonra annenin karnında, sonra da doğumdan sonra yaratış ile yaratmaktadır. Bunu da el-Maverdî zikretmektedir.

"Üç karanlık içinde" karın karanlığı, rahim karanlığı ve meşime (eş) karanlığı. Bunu İbn Abbâs, İkrime, Mücahid, Katade ve ed-Dahhak söylemişlerdir. İbn Cübeyr: Meşime (eş), rahim ve gece karanlıkları demiştir. Ancak birinci görüş daha sahihtir.

Erkeğin sulbünün karanlığı, kadının karnının karanlığı ve rahim karanlığı diye de açıklanmıştır. Ebû Ubeyde'nin görüşü budur. Yani karanlık -yaratılmışları engellediği gibi- onu engellemez.

"İşte bunları yapan" bunca şeyleri yaratan

"Rabbiniz Allah... Mülk yalnız O'nundur, O'ndan başka ilâh yoktur. Böyle iken nasıl döndürülüyorsunuz?" Nasıl olur da O'na ibadeti bırakıyor, O'ndan başkasına ibadete döndürülüyor ve yönlendiriliyorsunuz?

Hamza

"analarınızın" anlamındaki âyeti hem "hemze"yi, hem "mim"i kesreli olarak diye okumuştur. el-Kisaî ise "hemze"yi kesreli, "mim"i fethalı okumuştur.

Diğerleri ise "hemze"yi ötreli, "mim"i ise fethalı okumuşlardır.