8

Sonra yaklaşıp sarktı.

"Sonra yaklaşıp sarktı." Yani Cebrâîl yeryüzünün en yüksek ufkunda doğruluverdikten sonra yaklaştı "ve sarktı." Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)'ın üzerine vahyi indirdi. Yani Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) onun azametini görüp de bu husus kendisini dehşete düşürünce, yüce Allah, Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)'a vahiy getirmek üzere yaklaştığında Cebrâîl'i tekrar bir insan suretine döndürdü. İşte yüce Allah'ın "kuluna yahyettiğini vahyetti" âyeti bunu anlatmaktadır. Yani yüce Allah Cebrâîl'e vahyetti ve o sırada Cebrâîl

"böylece iki yay kadar veya daha da yaklaştı." Bu açıklamayı İbn Abbâs, el-Hasen, Katade, er-Rabî' ve başkaları yapmıştır.

Yine yüce Allah'ın:

"Sonra yaklaşıp, sarktı" âyeti hakkında İbn Abbâs'tan gelen rivâyete göre anlamı şudur: Şanı yüce Allah Muhammed (sallallahü aleyhi ve sellem)'a

"yaklaşıp, sarktı." Buna yakın bir rivâyeti Enes b. Malik, Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)'dan nakletmektedir. Onun emri ve hükmü peygambere yaklaştı; demektir.

"Sarkma"nın asıl anlamı bir şeye doğru ona yaklaşıncaya kadar inmek demektir. Burada bu lâfız

"yakınlaşmak" yerinde kullanılmıştır. Şair Lebid şöyle demektedir:

"Geri dönüp üstüne sarktım

O sırada yerin üzerinde de karanlığın dipleri vardı."

el-Ferrâ'nın kanaatine göre de: " Sarktı" lâfzındaki "fe'; harfi, "vav" anlamındadır. İfade de; " Sonra Cebrâîl sarktı ve yaklaştı" takdirindedir. Şu kadar var ki; eğer iki fiilin anlamı bir veya bir gibi olursa, arzu edilen fiil öne alınır ve mesela: "Yaklaştı ve yaklaştı" denilirken (aynı anlamdaki) bu iki fiilden istediğimizi öne alabiliriz. "Bana hakaret etti ve kötülük etti" ya da "bana kötülük etti ve hakaret etti" demek de böyledir. Çünkü hakaret etmek ve kötülük etmek aynı şeydir. Nitekim yüce Allah'ın:

"O saat (kıyâmet) yaklaştı ve ay yarıldı." (el-Kamer, 54/1) âyetinde de böyledir. Anlam İse -Allah-u alem-: Ay yarıldı ve kıyâmet yaklaştı, anlamındadır. el-Cürcanî dedi ki: İfadede takdim ve tehir vardır. Sarktı ve sonra yaklaştı, demektir. Çünkü sarkmak, yaklaşmanın sebebidir. İbmı'l-Enbarî'de şöyle demiştir: Sonra Cebrâîl sarktı yani semadan indi ve Muhammed (sallallahü aleyhi ve sellem)'a yaklaştı.

İbn Abbâs dedi ki: Refref, Miraç gecesinde Muhammed (sallallahü aleyhi ve sellem)'a doğru şarklı, onun üzerine oturdu. Sonra yükseltildi ve Rabbine yaklaştı. Bu ileride gelecektir.

Anlamın, Muhammed en yüksek ufukta bulunuyor iken Cebrâîl doğruluverdi, şeklinde olduğunu söyleyenler şunu da söyleyebilmektedirler: Sonra Muhammed Rabbine şanını yükseltmek anlamı ile yaklaştı ve sarktı, yani secdeye kapandı. Bu da ed-Dahhak'ın görüşüdür.

el-Kuşeyrî dedi ki; Buna göre " Sarktı"; " Nazlandı" anlamındadır. Bu Ha "Zan etti" anlamında kullanılmasına benzer. Ancak bunun böyle olması uzak bir ihtimaldir. Çünkü "nazlanmak" kulluk sıfatları arasında beğenilen bir nitelik değildir.