5

Dağlar parça parça ufalandığı zaman,

"Dağlar parça parça ufalandığı" İbn Abbâs'tan gelen rivâyete göre darmadağın edildiği zaman demektir. Mücahid de: Tıpkı unun yağa bulanması gibi olacaktır. "Sevik ya da yağa yahut zeytinyağına bulanan un" demektir. Sonra bu haliyle yenilir, fakat pişirilmez. Bazan azık olarak da beraber gotürülebilir. Recez vezninde şair şöyle demiştir:

"Ekmek pişirmeyiniz, bunun yerine unu yağa karıştırınız,

Ve hiçbir yerde uzun süre kalmayınız."

Ebû Ubeyde'nin naklettiğine göre bu sözü söyleyen kişi Gatafanlılardan bir hırsız imiş. O ekmeği pişirmek istemiş, fakal buna vaktinin yetişmeyeceğinden korktuğundan hamur olarak yiyivermiştir.

Yani onlar (dağlar) birbirine karışmış olacak ve bir miktar suya karıştırılmış un gibi olacaktır. Bu da şu demektir: Dağlar toprak olacak ve birbirine karışacaklardır. el-Hasen: Dağlar kökünden koparılıp yak olup gidecektir demiştir. Bunun benzeri de yüce Allah'ın;

"Rabbim onları kökünden koparıp parça parça dağıtacak" (Ta-Ha, 20/105) âyetidir.

Atiyye: Kum ve toprak gibi serilmiş olacaklardır, diye açıklamıştır.

"sürmek" anlamında olduğu söylenmiştir. Yani dağlar sürülecektir. Ebû Zeyd dedi ki: Bu lâfız sürmek anlamındadır. "Develeri önüme katıp sürdüm, sürerim" demektir,

Ebû Ubeyd dedi ki "Develeri önüme katıp sürdüm" şeklinde iki ayrı söyleyiş olup develer bir işten alıkonulmak maksadıyla onlara "Bes bes yahut bis bis" demeyi anlatır. Hadîs-i şerîfte de şöyle buyurulmaktadır:

“Medine'den, Yemen'e, Şam'a ve Irak'a bir topluluk çıkıp dağılacaklardır. Fakat eğer onlar bilseler Medine onlar için daha hayırlıdır. " Buhârî, II, 663; Müslim, II, 1008,1009; İbn Hibbân, Safıih, XV, 63; Muvattâ, II, »97; Müsned; V, 220. Bir diğer hadiste de bu anlamda kullanılmıştır: "Yemenliler çoluk çocuklarını önlerine katıp sürenler olarak size geldiler."

Araplar; derler. Ebû Zeyd bu iki lâfzın ilk harflerini kesreli olarak rivâyet etmiştir. "Sen onu hissettiğin ve yolda giderken onun yanına vardığın yerden onu getir" demektir.

Mücahid: Dağlar bir çeşit akacaktır. İkrime: Bir çeşit yıkılacaktır. Muhammed b. Ka'b: Bir çeşit sürüleceklerdir, diye açıklamıştır. el-Ağleb, el-İclî'nin şu sözleri de bu türdendir Arapça baskıyı hazırlayanların notuna göre; nüshada bir hoşluk bulunduğundan el-İdi'ye ait olduğu belirtilen şahit bulunmadığı gibi, ayrıca tesbit edilmesi imkanı da olmamıştır

el-Hasen de: Paramparça edildiklerinde, diye açıklamıştır. Anlamlar birbirlerine yakındır.