10

es-Sabikûn'a gelince: Önde gidenlerdir.

"es-Sâbikûna gelince, önde gidenlerdir" âyeti ile ilgili olarak Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)'dan şöyle buyurduğu rivâyet edilmiştir: "es-Sabikun kendilerine hak verildiğinde kabul edenler, kendilerinden istendiğinde bunu cömertçe verenler ve insanlar hakkında kendilerine hükmettikleri gibi hükmeden kimselerdir. " Müsned, VI, 67, 69. Bu hadisi el-Mehdevî zikretmiştir.

Muhammed b. Ka'b el-Kurazi: Bunlar peygamberlerdir demiştir. el-Hasen ve Katade; es-Sâbikûn (ileri geçenler) bütün ümmetler arasında öncelikle îman eden kimselerdir. Buna yakın bir açıklama İkrime'den de rivâyet edilmiştir. Muhammed b. Şîrîn: Bunlar her İki kıbleye doğru namaz kılmış olanlardır demiştir. Buna delil de yüce Allah'ın:

"Muhacir ve ensarın ileriye geçen ilk (önder)leri..." (et-Tevbe, 9/100) âyetidir.

Mücahid ve başkaları da: Bunlar herkesten önce cihada çıkan ve herkesten önce namaza giden kimselerdir, demişlerdir.

Ali (radıyallahü anh) da: Bunlar beş vakit namaza öncelikle koşanlardır, demiştir, ed-Dahhak cihada çıkmakta ellerini çabuk tutanlardır, demiştir, Said b. Cübeyr tevbeye ve iyilikler yapmaya ellerini çabuk tutanlardır, diye açıklamıştır. Yüce Allah da;

"Rabbinizden bir mağfirete... koşuşun." (Al-i İmrân, 3/133) diye buyurmuş, bir başka yerde de onlardan:

"İşte bunlar hayırlarda yarışırlar. Onlar bu işlerde ellerini çabuk tutanlardır" (el-Mu'minûn, 23/61) âyeti ile de onlardan övgüyle sözetmektedir.

Bunların dört kesim oldukları da söylenmiştir. Mûsa ümmetinin öne geçeni bunlardan birisidir ki; bu kişi Fir'avun ailesinden îman eden Hazkiel'dir. Îsa ümmetinden öne geçen kişi ki, bu da Antakyalı Habibu'n-Neccar'dır. Muhammed (sallallahü aleyhi ve sellem)'ın ümmetinden de öne geçmiş iki kişidir ki bunlar da Ebû Bekir ve Ömer'dirler. Bu açıklamayı İbn Abbâs yapmıştır, el-Mâverdî de bunu nakletmiştir.

Şumayt b. el-Aclan da şöyle demiştir: İnsanlar üç türlüdür. Birisi daha küçük yaşta iken hayır işlemeye koyulur ve dünyadan ayrılıp gidinceye kadar bu halini devam ettirir. İşte bu Allah'a yakınlaştırılmış olan es-sâbık (öne geçen) kimsedir. Birisi ömrünün erken dönemlerinde günaha başlar, sonra uzunca bir gaflet dönemi geçirir, arkasından tevbe ile bu günahlardan döner ve böyle bir kimseye bu hali ile ölüm gelir. İşte bu da Ashabu'l-yemindendir. Bir başkası ömrünün ilk dönemlerinden itibaren günah işlemeye koyulur ölünceye kadar bu halini sürdürüp gider, böylesi ise Ashabu'ş-şimaldendir.

Bir başka açıklamaya göre bunlar iyi ve güzel (salah) olan şeylerden herhangi bir şeye öncelikle koşan herkestir.