65

İçinizden Cumartesi günü yasağını hiçe sayıp haddi aşanları muhakkak bilip tanımışsınızdır. İşte biz onlara: “Aşağılık maymunlar olun!” demiştik.

“İçinizden Cumartesi günü yasağını hiçe sayıp haddi asanları muhakkak bilip tanımışsınızdır.”

Âyetteki (........) fiili, tek mef'ûl alabilen, bu manada müteaddi (geçişli) bir kelimedir. (........) kelimesi mastar bir kelimedir. Nitekim, Yahûdîlerin Cumartesi gününe tazim ve saygıda bulunmalarına (........) denir. Ancak Yahûdîler o günü hep ibâdet etmek, o güne tazim etmekle görevli iken, kendilerine böyle bir sınır yol çizilmişken onlar hadlerini aştılar, yasağı çiğnediler ve gidip o günde avlanmakla meşgul oldular. Halbuki Allah tarafından o gün avlanmaları yasaklanmıştı.

Daha sonra Allah kendilerini imtihan etti. Bu suretle denizden Cumartesi dışında hiçbir balık çıkmaz oldu. Sadece Cumartesi günleri ortaya çıkıp başlarını (kendilerini) gösteriyorlardı, yani su yüzünü kaplıyorlardı. Cumartesi günü dışındaki günlerde ise böyle toplarııp gemliyorlardı, dağılıp gidiyorlardı. İşte bunun üzerine bir hileye başvurdular, denizin kenarında havuzcuklar yaptılar, bu havuzlara da denizden yollar açarak balıkların böylece havuzlara, yani tuzağa düşmesine başvurdular. Böylece kanallar yoluyla gelip havuzlara doluşan balıkların tekrar dönmemeleri : için kanalların ağızlarını kapatıp, Pazar günü de gelip hazır tuzağa düşmüş balıkları yakalıyorlardı. Güya böylece Cumartesi günü avlanmamış oluyorlardı. Halbuki bu bir hile idi ve balıkları böyle havuzlarda hapsederek ertesi günü gelip hazır ve kaçma imkanı olmayan baliği avlamaları haddi aşmak oluyordu. Yasağı çiğnemekti.

“İşte biz onlara: (........) demiştik.” Biz sizi aşağılanmış maymunlar kıldık.

Âyetteki, (........) cümlesi, (........) fiilinin haberidir.

Yani, maymunlaşma ile aşağılanmak hakaret görme özelliklerini de taşıyarak maymunlasın. Çünkü bu, aşağılanmak ve atılmak, değerden düşürülmek manalarınadır.