199

Bundan sonra insanların sel misali akın edip geldiği yerden siz de akıp gelin. Allah'tan mağfiret dileyin, Şüphesiz Allah çok affeden ve çok merhamet edip merhamet edendir.

“Bundan sonra insanların sel misali akm edip geldiği yerden siz de akıp gelin.” Sizin de akışınız, aynı şekilde insanların akın edip geldiği yerden olsun. Müzdelife'den olmasın.

Bunun Kuryeş için bir emir olduğu belirtilmiştir. Çünkü, Kureyşliler dönüşlerini A'râfat'tan başlayıp Cem'e yani Müzdelife'ye doğru yapmalarını isteyen bir emirdir. Çünkü, diğer insanlar vakfelerini A'râfat'tan başlayarak yaptıkları hâlde Kureyşliler vakfelerini Cem denilen yerde yaparlardı. Kendilerini diğer insanlardan farklı kabul ederlerdi. Nitekim bu hususta şöyle derlerdi:

“Biz Harem'in yerlileri ve bakıcılarıyız. Bu itibarla biz diğer insanlarla birlikte vakfe yapmaya çıkmayız.” İşte bu şekilde kendilerine bir ayrıcalık veren Kureyş'e bu bir emir olup, onların da diğer insanlar gibi A'râfat'ta vakfe yapmalarını ve dönüşlerini de onlarla beraber yapmalarını istiyor.”

Bir tefsire göre de şöyle denmiştir: A'râfat ile alâkalı ifada (dönüş) zaten anlatıldı. Bu ise, Cem'denen yerden Mina'ya olan ifadadır (dönüştür). Burada bundan murat ise bizzat inançlarına oldukça sıkı biçimde bağlı olan Kureyş toplumudur. Bu itibarla hitap onlara olduğu gibi genel manasıyla mü'minleredir.

(........) Vakfe durulacak yerlerdeki muhalefetiniz sebebiyle ve benzeri câhili davranışlardan dolayı ve bir de hac ile ilgili amellerinizdeki eksik ve kusurlarınız sebebiyle “Allah'tan mağfiret dileyin.” “Şüphesiz Allah çok affeden ve çok merhamet edip merhamet edendir.”