200

Hac ibâdetlerinizi tamamlayınca, zamanında atalarınızı överek andığınız gibi, hatta ondan da çok Allah'ı anın. İnsanlardan öyleleri de var ki: “Ey Rabbimiz! Bize vereceklerini bu dünyada ver.” derler. Böylelerinin âhirette sevaptan yana elde edecekleri bir nasipleri yoktur.

“Hac ibâdetlerinizi tamamlayınca,”

Yani hac esnasında yapmakla emrolunduğunuz görevlerinizi bitirip dönmeye başladığımzda, “Zamanında atalarınızi andığınız gibi, hatta ondan da çok Allah'ı anın.”

Yani babalarınızdan sitayişle söz ettiğiniz gibi öylene anın. Mana bakımından şu demektir: Allah'ı oldukça çok çok zikredin, hatırlayın ve anın. Bu noktada ne kadar ileri gidebilir ve fazla zikredebilirşeniz bunu yapın. Tıpkı atalarınızdan söz ettiğiniz gibi. Onlara âit hatıraları canlarıdırdığınız ve onların o dönemlerde o günlerde yaptıklarını andığım gibi anın. Çünkü Kureyşliler câhiliye dönemi atalarının geleneklerine uyarak Mina'da Mescit ile dağ arasında vakfe yaparak (durarak) atalarının yaptıklarını biri bir sayıp ortaya dökerler ve onların anılannı orada canlandınrlardı. O günlerin güzelliklerinden söz ederlerdi.

Burada, (........) buyurulmasıyla yam; “hatta ondan da çok Allah'ı anın.” denmesi câhili yönetimlerin, dönemlerin reddi açısından önemlidir. Dolayısıyla burada, hiçbir câhili donemi ve yönetimi övmeyin, peşinden gidip savunmayın bütünüyle Allah'a ve O'nun şerî'atına yönelerek onu nasıl hakim kılacağınızı düşünün ve bunu değerlendirmesini yapın, demektedir, buna dikkat çekilmektedir. Bu cümle, (........) kavimdeki “z/fcr'Vkelimesinin izafe olunduğu kelime üzerine atfolunması sebebiyle cer mahallinde gelmiştir.

Meselâ: (........) veya, (........) demen gibi. (........) temyizdir.

“İnsanlardan öyleleri de vardır ki -Hac ibâdetini yapmak üzere o beldeye gelenler arasında öyle insanlar da vardır ki, dünyalı için istekte bulunarak şöyle dua ederler: (........)

Yani bize vereceklerini özellikle dünya ile ilgili olarak ver, makam, mevki ve zenginlik ver, derler. “Böylelerinin âhirette sevaptan yana elde edecekleri bir nasipleri yoktur.” Çünkü bunların tek amaçları ve tasaları vardır. O da bu dünyadır. Zira âhiret hayatım inkâr ederler. Mana şöyledir:

“Allah'ı çok çok anın, zikredin, O'na hep dua edin. Çünkü insanlar genelde iki şey arasında az ile çok arasında talepte bulunur dururlar, az istekre bulunanlar, Allah'ı anarlarken, O'ndan bir talepte bulunurlarken hep dünyaya yönelik şeyleri ister. Kimisi de çok fazla talepte bulunur, dualarını bu çerçevede yapar. Dolayısıyla hem bu dünya ile ilgili hayrı, iyilik ve güzelliği ister ve hem âhiretle ilgili hayrı, iyilik ve güzelliği talebeder. O hâlde ey insanlar! Sizler çok istekte bulunanlardan olun.

Yani haklarında şöyle denenlerden olun!”