243

Binlerce (kişi) olmalarına rağmen ölüm korkusuyla yurtlarından çıkıp gidenleri görmedin mi? Allah onlara, “ölün” dedi (öldüler). Sonra onları diriltti. Şüphesiz Allah insanlara karşı sonsuz lütuf sâhibidir. Fakat insanların çoğu şükretmezler.

“Binlerce kişi olmalarına, rağmen ölüm korkusuyla yurtların çıkıp gidenleri görmedin mi?”

(.......) kavliyle özellikle Kitap ehlinden olup da bunların kıssalarını ve öncekilere ilişkin haberleri duymuş olanların kulaklarını çınlatmak ve bir bakıma onların dikkatlerini çekmek istenmiştir. Onların durumlarından, şaşkınlık ve hayret içine düşenlerin de aynı şekilde dikkatleri bu noktaya çekilmektedir. Evet burada böyle bir tefsir yapıldığı gibi şöyle bir tefsir yapılması da câizdir.

Olayı hiç görmemiş ve duymamış olanların da bu gerçekler üzerinde düşünmeleri için olay onların dikkatlerine sunuluyor. Çünkü bu ifade hayret ve şaşkınlık anlamında bir bakıma bir ders alınacak hikâye, darbımesel tarzında sunulmuştur.

“ülkelerinden” ifadesinden kasıt, bulundukları kasabadan, demek olup, burasının da “Vasıt” kasabası olduğu söylenmektedir. Bu kasabada taun (veba) salgını başgöstermiş ve orada bulunanlar da kasabalarından kaçıp kurtulmaya başlamışlar. Ancak bu kaçışları onları ölümden kurtaramamıştır. Allah onları yine de öldürmüş, daha sonra yüce Allah onları, Peygamberleri Hazret-i Hizkil (aleyhi’s-selâm)’in duası üzerine tekrar diri İtmiştir.

Bir başka tefsire göre bunlar İsrâ'il oğullarından bir toplum idiler. Hükümdarları tarafından cihad etmeleri için çağırıldıkları hâlde, ölüm korkusuyla savaşmaktan ve cihaddan kaçmışlardı. Bunun üzerine bunlar Allah tarafından öldürüldüler ve sekiz gün ölü olarak kaldılar. Daha sonra Allah bunları yeniden diriltip hayat verdi. Sayılar da binlerce denilecek kadar fazla idi.

(.......) hâl olarak nasb mahallinde gelmiştir. Burada, (.......) kelimesinin çokluk manasına geldiğini bir delil olarak görmekteyiz. Çünkü bu kelime, cemi' kesret (çokluk çoğuludur). Dolayısıyla bu kelime, (.......) kelimesinin çoğulu olup, (.......) kelimesinin çoğulu değildir. (.......) kavli mef'ûl-ü lehtir.

“İşli'bundan ölürü Allah anlara., (.......) dedi, öldüler.”

Yani; Allah onları öldürdü. Âyette, “ölün” tarzında, emir kipiyle getirilmiş olması, şunun içindir:

Yani; onlar, Allah'ın, “ölün” emri ve dilemesi üzerine âdeta tek bir adamın ölmesi gibi anında hepsi ölüverdiler, demektir. Kaldı ki; bu türden bir ölüm olayı da, olağan dışı bir ölüm olayıdır.

Özellikle bu örneklerin verilmiş olmasından kasıt, Müslümanların cihad etmelerine karşı cesaretlerinin artırılmasıdır. Mademki ölümden herhangi bir şekilde bir kurtuluş olmayacak ve kaçmakla da ölümden kurtulabilmek manasında bir fayda elde olunamayacağına göre o hâlde bu konuda en yerinde hareket ve en evlâ olanı da Allah yolunda cihad ederek ölmektir.

“Sonra Allah onları -ibret alsınlar, Allah'ın hükmünden ve kazasından kaçıp kurtulmanın mümkün olmadığım bilsinler diye- yeniden diriltti.” Bu cümle mahzûf olan bir fiile ma'tûf bulunmaktadır. Cümlenin takdiri de şöyledir: “Onlar da öldüler. Sonra Allah onları yeniden diriltti.” Ya da, “Allah onlara, ölün, dedi. “kavlinin manası, “Allah onları öldürdü. “demektir. Bu durumda, bu cümle mana bakımından bunun üzerine ma'tûf olabilir.

“Şüphesiz Allah, insanlara karşı, sonsuz lütuf sâhibidir.” Çünkü; Allah onların ibret alacakları ve ders çıkaracakları şeyleri, âyette sözü edilenlere gösterdiği gibi bunlara da gösterecektir. Aynı şekilde onlara ilişkin haberleri ve hikâyelerini bildirmekle gerçekleri gösterdiği gibi insanlara da gösterecektir. Bu bakımdan Allah kullarına karşı lütuf sâhibidir. Ya da Allah'ın insanlara karşı lütufkâr olması, söz konusu kimseleri ölümlerinden sonra dirilmekle hem onlar ve hem insanlarda onlardan ibret alsınlar da kurtulsunlar diyedir. Halbuki ki; Allah dileseydi onları ta kıyamete kadar öylece ölü olarak bırakırdı.

“Fakat insanların çoğu -buna- şükretmezler.”

Burada bir ince noktaya dikkat çekiliyor. Çünkü bundan sonra gelen âyet cihad konusunu ele almaktadır. Dolayısıyla bu kıssa ile anlatıları olayda ölümden kaçışın mümkün olamayacağını Rabbimiz bildirmekle, Müslümanları Allah yolunda cihada teşviktir. Bundan sonraki âyet böyle bir emri içermektedir ve Rabbimiz şöyle buyurmaktadır :