29

Ey îman edenler! Karşılıklı rızaya dayanan ticaret hâli müstesna, mallarınızı, bâtıl (haksız ve haram yollar) ile aramzda (alıp vererek) yemeyin. Ve kendinizi öldürmeyin. Şüphesiz Allah, sizi merhamet edendir.

“Karşılıklı rızaya dayanan liaırct hâli müstesna,” Bir ticaret durumunun var olması bunun dışındadır. Âyette geçen (.......) kelimesi, kırâat imâmlarından Nâfi, İbn Kesîr,-Ebû Amr ve İbni Amir tarafından, (.......) olarak okunmuştur. Âsım, Hamza, Kisâî ve Halef tarafından ise, (.......) olarak okunmuştur.

Yani, “Meğer yapacağınız ticaret aranızda karşılıklı rızaya dayanmış olsun.”

(.......) kavli, (.......) kelimesinin sıfatıdır.

Yani; bir akde ve karşılıklı hoşnutluğa dayanan, veya alıp vermeye bağlı olan bir ticaret olması müstesna.

Âyetteki istisna münkati anlamında bir istisnadır. Manası ise şöyledir: “Ancak karşılıklı memnuniyet ve rızaya dayanan bir ticareti amaçlayın” . Veya: “Ticaret, yasak olmayan ve karşılıklı hoşgörüye dayanan bir ticaret olsun.” demektir.

Özellikle âyette ticaret diye söz edilmiş olması, rızık ve kazanç yollarının çoğunlukla ticarete dayanması sebebiyledir.

Bu âyet;

a - Karşılıklı alıp verme ile olan ticaretin câiz olduğuna delildir.

b - Aynı zamanda mevkuf olan (biri adına yapılan) alış verişinde câiz olduğuna yine bu âyet delildir. Ancak bu kısım için rızanın ya da memnuniyetin olduğuna ilişkin bir icazet olmuş olsun. Eğer bu icazet (izin) varsa bu tür bir alış veriş câizdir..

c - Bir de bu âyet meclis muhayyerliğinin olmadığına da delildir. Çünkü; bu âyette karşılıklı rızaya dayalı olan ticaretten yemenin mubah olduğu gerçeği yer almakta ve akit yerinden ayrılma kaydını getirmemektedir. Dolayısıyla böyle bir kaydı getirmek nass üzerine yapılan bir ilave demektir.

“Ve, kendinizi öldürmeyin.” Sizden olan mü'minleri öldürmeyin. Çünkü; aynı dinin inananları tıpkı bir tek can gibidirler veya kimi câhillerin yaptıkları gibi adam bizzat kendisini öldürmesin, canına kıymasın, intihar etmesin. Ya da bu âyette sözü edilen “öldürme” olayından kasıt, bâtıl olan yollarla mal elde etmektir, yemektir. Dolayısıyla başkasına zulmeden, başkasını ezen kimse tıpkı kendi canına kıyan kimse gibidir. Yahut bunun manası şöyledir: “Heva ve heveslerinize uyarak canınıza kıymayın.” demektir. Veya “öldürülmenizi gerektirecek herhangi bir cinayet işlemeyin.” demektir.

“Şüphesiz Allah, sizi esirgeyicidir.” Allah sizi esirgediği, korunmanızı istediği için mallarınızı nasıl korumanız gerektiği hususunda sizi uyarıyor, bedenlerinizin, canınızın sağliği için sizin dikkatinizi çekiyor.

Bir tefsir de şöyle yapılmıştır: “Yüce Allah İsrâ'il oğullarına, kendileri için bir tevbe olmak üzere canlarına kıymalarını ve kendilerini ya da birbirlerini öldürmelerini hatalarından arınınaları için onlara emretmiştir.”

(.......) Ancak ey Resûlüm Muhammed ümmeti! Yüce Allah size karşı merhametli olduğundan dolayı bu şekilde altından kalkılamayacak zor bir sorumluluk altına sizi sokmamıştır.