17

Sonra iman edenlerden olmaktır. Yukarıda sayılan sâlih amellerle birlikte imanında sâdık mü'min olmaktır. Âyet-i kerime, böyle bir imanla birlikte yapılan intakın Allah katında faydalı ve hoşnutluk kazandıran infak olduğuna, yoksa gösteriş ve öğünme uğruna harcanan pek çok mal olmadığına işaret ediyor. Böbürlenme ve riyâ uğruna harcanan mal, tıpkı: ”...Kendilerine zulmetmiş olan bir kavmin ekinlerini vurup da mahveden kavurucu bir rüzgârın durumu..." (Âl-i İmran: 117) gibidir. Bu âyet-i kerimede ”akabe" sarp yokuş kelimesinin zikredilmesi, ahiret yokuşunu ancak sâdık mü'min olanların geçebileceğine işaret etmektedir.

el-Muhâsibî der ki: ”Bu öyle bir sarp yokuştur ki, onu ancak karnını şüpheli şeylerden boş tutan ve sadece açlıktan ölmeyecek kadar yiyen kimseler aşabilir."

el-Kâsım der ki: ”Bu âyette geçen ”akabe," senin nefsindir. Yüce Allah'ın ifadesine bir baksana: ”Köle azad etmek" buyuruyor, dolayısıyla sen, kendi nefsini halka kölelikten azad edecek Rabbine ibadetle meşgul edeceksin."

Birbirlerine Allah'a itaat ederken, günahlara karşı ve musibet geldiğinde

sabrı tavsiye edenlerden ve birbirlerine merhameti öğütleyenlerden olmaktır. Yani Allah'ın kullarına karşı merhametli olmayı tavsiye edenlerden olmaktır. ”Merhamet", yetim veya fakire ya da buna benzer kullardan lâyık olanlara şefkat etmek ve acımak demektir. Bir hadis-i şerifin manası şöyledir: ”İnsanlara merhamet etmeyene Allahü teâlâ  rahmet etmez." (7) Burada ”Sabrı tavsiye edenlerden olmaktır" ifadesi Yüce Allah'ın emrine tazim etmenin gerekliliğine işaret etmektedir. ”Birbirlerine acımayı öğütleyenlerden olmaktır" ifadesi ise, Allah'ın mahlukâtma acımanın gerekliliğine ve kemalden sonra tekmîle (kemale erdirmeye) işaret etmektedir. Çünkü iman, insanın kendisini kemale erdirmesidir. Sabır, merhamet ve diğer sâlih amellerle; öğütte bulunmak da başkalarını tekmil (kemale erdirmek) kabilindendir.

7- Hadisi Buharî, Müslim ve Tirmizî bu lâfızlarla rivayet etmişlerdir. Buhârî'nin rivayetinde hadis: ”İnsanlara merhamet etmeyene Allah da merhamet etmez?" şeklindedir. Tirmizî'nin rivayetinde ”Rahmet ancak bedbaht olan kimselerin kalbinden çekilip alınır." ifadesi yer almaktadır. Bkz. Câmiu'l-Usûl, 4/516.