9

Onu arındıran kurtuluşa ermiş... Bu cümle, yukarıdan beri yapılan yeminlerin cevabıdır. Yeminin cevabı başında ”lâm" olur. Fakat burada hazfedilmesi yapılan yeminlerin uzunluğundan dolayıdır.

ez-Zeccâc der ki: ”Âyetteki cümlelerin uzaması, cevap için gerekli olan 'lâm' ın yerine geçmiştir."

Âyet metninde yer alan ”zekkâ" kelimesinin mastarı olan ”zekât" sözlükte fazlalık ve artırma anlamınadır. ”Tezkiyetü'n-nefs" tabiri ise, nefsin iyiliklerle sâlih amellerle geliştirilmesi anlamınadır. Bu açıklamaların ışığı altında âyet-i kerimenin manası şöyle olur: Nefsini arındıran ve onu takva ile yücelten takvayı nefsinde ortaya çıkaran kimse, her türlü isteğini elde etmiş, istemediği her şeyden kurtulmuştur. İyi insanlar takvalarının parlayan nurlarıyla nefislerini ortaya koyup teşhir ederler. Fasıklar ise kendilerini gizlerler ve kötü yerlerde saklarlar.

Arapçada ”tezkiye" kelimesi, temizlemek anlamına da kullanılır. Buna göre âyetin manası; nefsini amelinde, ahlâkında ve sözünde şeriata karşı gelmeyerek arındıran ve temizleyen kimse felaha ermiştir, demek olur.

Allahu teâlâ burada, tam yedi şeyin üstüne yemin ederek nefsini arındırıp temizleyen kimsenin felaha ve kurtuluşa ereceğini vurguluyor. Bunu, insanları nefislerini arındırmaya teşvik için yapıyor.

Râğıb der ki: ”Nefsin arındırılması ve temizlenmesiyle insanoğlu dünyada hoş vasıfları hakeder, âhirettte de ecir ve sevap kazanır. Nefsin arındırılması demek, insanın nefsini arındıran şeyleri arayıp bulması demektir. Bu bazen kazanan kul olduğu için kula atfedilir. Nitekim bu âyet-i kerimede: 'Onu arındıran kurtuluşa ermiştir,' şeklinde kula atfedilmiştir. Bazen de gerçek fail Yüce Allah olduğu için O'na atfedilir. Nitekim Nisa sûresinde böyle olmuştur: '...Allah dilediğini temize çıkarır..: (Nisa: 49) Bazı durumlarda da buna vasıta olması açısından 'şey'e atfedilir. Nitekim Tevbe sûresinde durum bu şekildedir: ”Onların mallarından sadaka al ki, bununla kendilerini temizlemiş ve iyiliklerini bereketlendirmiş olursun..." (Tevbe: 103) Bazı yerlerde de temizlemeye âlet olması bakımından ibadete atfedilir. Meselâ Yüce Allah Meryem sûresinde: ”...Tarafımızdan ona kalp yumuşaklığı ve temizlik de (verdik.)..." (Meryem: 13) buyurulmuştur.