4

«Sana, kendilerine neyin helâl kılındığını soruyorlar. De ki: "Bütün iyi ve temiz olanlar size helâl kılandı." Allah'ın size öğrettiği üzere alıştırıp yetiştirerek öğrettiğiniz avcı hayvanların, sizin için tuttuklarını yeyin ve üzerine Allah'ın adını anın. Çünkü Allah, hesabı pek çabuk görendir.»

Bu âyet-i celilenin nüzul sebebi şudur: Addî İbni Hatem, Peygamberimiz (sallallahü aleyhi ve sellem)'e gelerek «Ey Allah'ın Resulü, biz av köpekleriyle ve doğanlarla av yapıyoruz. Halbuki Allahü teâlâ «meyte»'yi haram kıldı. Bize helâl olanı söyler misin?» diye sorar. Peygamberimiz cevaben ona şöyle der: «Bütün iyi ve temiz olanlar size helâl kılındı. Allah'ın size öğrettiği gibi, sizin de alıştırıp öğrettiğiniz avcı hayvanların, sizin için avladıklarından yeyin. Avcı hayvanları ava salarken «Bismillâhi» deyin. Eğer besmele çekmeden salarsanız, onların avlamış oldukları yenmez.» Addî «Ya Resûlallah, bunlar yakaladıklarını öldürürlerse de yiyebilir miyiz?» der. Peygamberimiz «Eğer onlar avladıklarından bir şey yemezlerse, siz yeyiniz. Şayet avladıklarından yemişlerse, o zaman siz yemeyiniz. Çünkü onlar eğitilmiş av köpekleri değildir. Avı kendileri için avlamış, sizin için avlamamışlardır. Bir de besmele ile ava salıverdiğiniz köpeğe, başka bir köpek eşlik eder ve avladıkları avı öldürürlerse, hangisinin öldürdüğü belli oluncaya kadar onu yemeyin. Eğer besmele ile salıverdiğiniz köpek öldürmüşse onu yeyin» buyurur. Bunun üzerine Allahü teâlâ yukardaki âyeti inzal ederek şöyle buyurmuştur:

«Sana, kendilerine neyin helâl kılındığını soruyorlar. De ki: "Bütün iyi ve temiz olanlar size helâl kılındı." Allah'ın size öğrettiği üzere alıştırıp yetiştirerek öğrettiğiniz avcı hayvanların, sizin için tuttuklarını yeyin ve üzerine Allah'ın adını anın.» Ey mü’minler, besmele ile kestiğiniz hayvanların etlerinden ve avcı hayvanların avladıkları hayvanların etlerinden yeyin. Yüce Allah mü’min kullarına helâl ve temiz olanları mubah kılmıştır. Besmele ile kesilmeyen hayvanların etlerini de haram kılmıştır. Çünkü besmelesiz kesilen hayvanlar murdardır.

İmâm-ı Mücahid (radıyallahü anh)'e, atmaca, doğan ve parsın avladığı hayvanların hükmü sorulduğunda, cevaben demiştir ki, bunların hepsi yırtıcı hayvanlardır. Eğitilmiş olanlarının avladıkları hayvanlar yenir, eğitilmemiş olanların avladıkları hayvanlar ise yenmez. Av köpekleriyle, doğanın avladıklarından yeyiniz. Zira onlar sizin için avlarlar. Ancak onların da avladıklarının yenebilmesi için besmele ile ava gönderilmeleri ve avlamış olduklarından bir şey yememeleri şarttır.» Av hayvanlarını «besmele» ile ava salıvermek, o avı boğazlamak yerine geçer. Şayet besmelesiz ava salıverilir de, yakaladıkları avı öldürürlerse o «meyte» hükmündedir, asla yenmez. Eğitilmemiş köpeklerin yakalayıp öldürdükleri avlar da yenmez. Çünkü arilar av için eğitilmemiştir.

Bu âyet-i celile aynı zamanda âlimin cahile olan üstünlüğüne delâlet etmektedir. Alimin cahile olan üstünlüğü, güneşin yıldızlara olan üstünlüğü gibidir. Keza şu örnekten de bu üstünlük anlaşılmaktadır. Eğitilmiş bir köpeğin avladığı hayvanlar yendiği halde, eğitilmemiş bir köpeğin avladığı hayvanların eti yenmez. Halbuki cins itibariyle her ikisi de köpektir. Fakat biri eğitilmiş, o iş için yetiştirilmiş, diğeri yetiştirilmemiştir. Eğitilen hayvanın avladığı yenmekte, diğerininki ise yenmemektedir. Bu itibarla avcı köpek avcı olmayan köpekten çok üstündür. Âlim de ilim itibariyle cahilden çok üstündür, çok faziletlidir.

Allahü teâlâ âyetin sonunda «Allah'tan korkun. Çünkü Allah, hesabı pek çabuk görendir» buyuruyor. Ey iman edenler, murdar olan şeyleri yemekten Allah'tan korkunuz, Allah'ın yasakla'nış olduğu şeyleri yemeyiniz. Bir de Allah'ın ismi anılmadan kesilen hayvanların etlerinden yemeyin. Zira onlar da murdar hükmündedir. Yukarda da belirtildiği gibi, Yüce Allah kullarının temiz olan şeylerden yemesini - içmesini arzu eder. Necis ve murdar olan şeylerden yemesine - içmesine asla müsaade etmez.

Avlarla ilgili fıkhî mes'eleler: Bir avcının ava silahını atarken veya av hayvanını avına salıverirken «Bismillâhi Allahü ekber» demesi şarttır. Unutarak besmele terk edilirse hükmen okunmuş sayılır. Şayet bile bile terk edilirse avlanan hayvan murdardır, eti yenmez. Yukarda da zikredildiği gibi besmelesiz kesilen veya avlanan hayvanlar «meyte» hükmündedir, etleri yenmez. Av şer'an eti yenen hayvanlardan olmalıdır. Avcı da bir Müslüman veya bir kitabi olmalıdır. Mecûsî'nin, putperestin ve mürtedin kestiği hayvanlar yenmez. Av hayvanı avcının eline geçmeden aldığı yara i'e ölmüş olmalıdır. Avcı, eğer canlı olarak avını yakalarsa, derhal kesmelidir. Yaralı olan avım canlı halde yakaladığı takdirde, kesmeyi ihmal eder hayvan da yaradan dolayı ölürse eti yenmez. Av köpeklerinin avladıkları hayvanların her hangi bir yerinden yememeleri gerekir. Aksi takdirde o av hayvanının eti haramdır.