135

Kitap ehli "Yahudi veya Hıristiyan olun ki doğru yolu bulaşınız." dediler. Ey Muhammed de ki: "Hayır, biz, dosdoğru olan İbrahimin dinine uyarız. O, Allah’a ortak koşanlardan değildi."

Yahudiler Müslümanlara "Yahudi olun ki doğru yolu bulaşınız." dediler. Hıristiyanlar da "Hıristiyan olun ki doğru yolu bulaşınız ve hakka erişesiniz." dediler. Ey Rasûlüm, onlara de ki: "Biz, Yahudi ve Hıristiyanlara tabi olmayız. Onların dinine uymayız. Biz, İbrahimin, bâtılı bırakıp hakka yönelen Hanif dinine tabi oluruz. Onun izinden gideriz. O, hiçbir zaman putlara tapan müşriklerden olmadı. Yahudi ve Hıristiyan da değildi."

O halde gelin hep beraber, Allah'ın seçtiği, razı olduğu ve hepimizin, Allah'ın dini olduğuna dair şahitlik ettiğimiz, İbrahimin dinine tabi olalım. Üzerinde ihtilaf ettiğiniz diğer dinleri bırakalım. Çünkü İbrahimin dini, Hanif dini olan İslamdır. Ona ve onun dinine uyan ise Haniftir. Yani gerçek dine uymuştur.

Kur'an-ı Kerimde Hazret-i İbrahimin Hanif olduğu zikredilmiştir. Müfessirler, Haniflikten neyin kastedildiğini hakkında çeşitli görüşler zikretmişlerdir.

a- Hasan-ı Basri, Atiyye, Mücahid, Dehhak ve Abdullah b. Abbastan nakledilen bir görüşe göre "Hanif" kelimesinin asıl mânâsı, "Hac yapan" demektir. Hazret-i İbrahim, Hac ibadetlerinde kendisine uyulan bir imam olduğundan ve Hac ibadetini ilk eda eden kimse olduğundan ona "Hanif ve onun dinine de "Haniflik" denmiştir. Bu görüşte olanlara göre, Hazret-i İbrahimin dini olan İslama uyarak Hac ibadetini eda eden her kişi Müslümandır ve haniftir. Hac ibadetini yapmak da Hanifliktir.

b- Mücahidden nakledilen başka bir görüşe göre, Hanif demek, "Uyan ve tâbi olan" demektir. Bu izaha göre, Hazret-i İbrahimin dinine uyanlara "Hanif denir.

c-

Başka bir kısım âlimlere göre "Hanif demek, "Sünnet olan" demektir. Hazret-i İbrani'min dinine "Hanif dini" denmesi, Hazret-i İbrahimin ilk sünnet olan kişi olmasındandır. Bu izaha göre, "Hanif dini" demek "Sünnet olanların dini." demektir.

d-Süddiye göre "Hanif" demek, "İhlaslı" demektir.

c- Diğer bir kısım âlimlere göre "Hanif demek, "İslam" demektir. Hazret-i İbrahimin dini İslam idi. Bu itibarla Hazret-i İbrahimin dinine tam uyan haniftir. Yani Müslümandır.

Taberi diyor ki: "Bana göre, Haniflik, Hazret-i İbrahimin dininde dosdoğru olmak ve ona dininde uymaktır. Hanifliğin Hac yapmak olduğunu söylemek doğru değildir. Aksi halde Hac yapan müşrikleri de Hanif saymak gerekir ki Allahü teâlâ, Hazret-i İbrahimin Hanif olduğunu ve müşriklerden olmadığını buyurmuş böylece bu görüşe imkân kalmamıştır. Keza, Hanifîiğin sünnet olmak mânâsına geldiğini söylemek te isabetli değildir. Aksi halde bütün sünnet olanların Hanif olduğu iddia edilmiş olur ki Allahü teâlâ, bu görüşe de mahal bırakmamış ve "İbrahim ne Yahudi idi ne de Hıristiyandı fakat o, doğruya yönelmiş bir Müslümandı. Müşriklerden de değildi. buyurmuştur. O halde, Haniflik Hazret-i İbrahime dininde tam uymaktır. Ona dininde uymayanlar Haniflikle isimlendirilmezler. Yahudilik ve Hıristiyanlık gibi başka isimlerle isimlendirilirler.