7

Celâlim hakkı için daha çoklarına karşı söz hakkolmuştur da onlar îmana gelmezler

(.......) celâlım hakkı için daha çoklarına karşı söz, hakkoldu - (.......) de (........) kaseme cevabdır. (.......) takdirinde Allahü teâlânın namı celâline bir yemini iş'ar eder. Müfessirlerin ekserîsi burada kavilden murad (.......) kelimesi olduğunu söylemişlerdir. Netekim (.......) âyetinde de böyledir.

Ya'ni bu kavli celîl mucebince aleyhlerinde azâb ile huküm vacib oldu. Ancak buna şöyle bir suâl varid olur: (.......) diye gafletle tavsıf olunan bir kavm aleyhine kelimei azâb nasıl hakkolur? Cevab olarak bunlara o kavlin hakk olması Peygamber gönderilmeden evvel değil, gönderildikten sonra Ebû cehil gibi ınad edip kabul etmiyenlere aiddir deniliyor. Lâkin bu i'tibar ile doğru olsa da sonradan çoklarının îmana gelmiş olmalarına nazaran bunlara îmana gelmez bir ekseriyyetin bu suretle hemen mahkûmiyyeti dahi (.......) ma'ziretiyle nazmın gelişine de mülâyim düşmüyor. O halde bu ekser o kavmin içinden ziyade dışında olmak gerektir. Zira Nahivde ma'lûmdur ki, ismi tafdılin izafetle isti'malinde iki vecih vardır. Birisinde muzafi ileyhten cüz'olması şart olur: Yusufü ahsenünnasi gibi. Diğerinde ise ziyadei mutlaka kasd olunmakla muzafi ileyhten haric olabilir. Yusüfü ahsenü ıhvetihi gibi ki, işte burada (.......) bu ma'nâ ile mülâhaza edildiği takdirde bu ekseriyyet o gafillerin haricinde bulunan ve babaları inzar edilmiş olan azgınlara masruf olacağından suâl varid olmaz.

Ya'ni sâde o gafillerin içinden çoklarına değil, onların daha çoklarına, babalarına Peygamber gönderilmiş olduğu halde doğru yoldan ayrılmış olan pek çok kavmlara söz, hakkolmuştur. (.......) da onlar îmana gelmezler. - Onun için inzara onlardan başlamak hikmete muvafık olmaz.