12

O gün ki, göreceksin o mü'minleri ve mü'mineleri, önlerinde ve sağlarında nûrları koşuyor,

Göreceğin günü -(.......) zarfına (.......) yâhud mahzuf (.......) fi'line müteallıktır.

Ya'ni Kıyamet günü (.......) İbn-i Ebi Şeybe ve İbn-i Cerîr ve İbn-i Münzir ve İbn-i Ebi Hâtim ve Hâkim ve İbn-i Merduye tahric etmişlerdir: İbn-i Mes'ud radıyallahü anh demiştir ki, amellerine göre nur verilir, sıratı geçerler, kiminin nuru dağ gibi, kiminin nuru ağaç gibi, en aşağısı nuru baş parmağında olandır ki, bir yanar bir söner. Bahırde der ki, zâhir olan bu nur iki kısımdır: Birisi önlerindedir gidecekleri yeri tenvir eder, birisi de sağlarındadır. Cumhur demişlerdir ki, nurun aslı yeminlerinde olandır, önlerindeki ondan yayılan zıyadır. Bir de denilmiş ki, (.......) ma'nasına olup yeminlerinden demektir ki, her taraflarından ma'nasınadır. Bundan eyman ile ta'bir olunması şerefinden dolayıdır.

Zemahşerî de şöyle der (.......) denilmesi: çünkü Suadan sahaifi a'mali bu iki cihetten verilir. Netekim eşkıyanınkiler sollarından ve arkalarından verilir (.......) İbn-i Ebî Hâtim ve Hâkim ve İbn-i Merduye Abdurrahman İbn-i Cübeyr İbn-i Nadîrden tahric eylemişlerdir. Ebû Zer ve Ebüdderda radıyallahü anhüma derlerdiki Resulullâh sallâllahü aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: ben Kıyamet günü secdeye izin vereceklerin birincisiyim, izin verilib başını kaldıracakların da birincisiyim, başımı kaldırıp önüme, arkama, sağıma, soluma nazar ederim, bakınca bütün ümmetlerin arasında ümmetimi tanırım. Ya Resullâllah Nuh aleyhisselâmdan ümmetine kadar bütün ümmetleri nasıl tanırsın? Denildi, buyurduki (.......) Abdest eserinden alınları, elleri ve ayakları parıldar ve bu başkalarında yoktur. Ve kitabları sağlarından verilir onunla tanırım, yüzlerinde sucud eserinden alâmetleri vardır onunla tanırım, önlerinde ve sağlarından ve sollarından koşan nurlariyle tanırım. İbn-i Ebi Hâtim, Ebû Ümame radıyallâhü anhten şöyle tahric eylemiştir: Kıyamet günü bir zulmet salınır, ne mü'min, ne kâfir hiç biri avucunu görmez, Ta Allahü teâlâ mü'minlere amelleri kadar nur gönderinciye kadar ilh... İbn-i Cerîr ve Beyhekî ba'sde İbn-i Abbastan tahric eylemişlerdirki: nas zulmet içinde iken Allahü teâlâ bir nur gönderir, mü'minler o nuru görünce o cihete yönelirler, o nur onlara Allah tarafından Cennete delîl olur (.......) Bundan sonraki âyetin mazmunundan bizim anladığımıza göre bu nurun önlerinde ve sağlarında koşması solda ve arkada bulunan munafıklar ve kâfirler istifade etmemek içindir. Binaenaleyh (.......) de her taraf ma'nasına taglib doğru olmamalıdır