6

Görmedinmi rabbın nasıl yaptı Ade?

(.......) Rabbın nasıl etti Âde? - Nasıl azâb ile helâk etti? İbn-i Haldunun da zikr ettiği üzere tarihçiler Arabı: Arabı baide, Arabı âribe, Arabı müs'taribe, Arabı müsta'cime diye dördü tasnîf ederek mülâhaza etmişlerdir. Arabı bâide, helâk ve müntekarız olmuş en eski Arablardır Âd, Semûd. Tasm, Cedîs bunlardandır. Arabı âribe, halıs Arablar demektir ki, Kahtanîlerdir.

Arabı müsta'ribe, arablaşmış Arablar demektir. İsmail aleyhisselâm evlâdından olan ve Hazret-i Peygamberin nesebini teşkil eden Adnanîler bundandır. Ceddi Nebî olan İbrahim aleyhisselâm Arab olmadığı için oğlu İsmail aleyhisselâmdan olan evlâdına Arabı müsta'ribe denilmiştir. Arab lisanı bunlarla yükselmiştir. Arabı müsta'cime, acemleşmiş Arab demektir ki, İslâm fütûhatiyle cihana intişar edip muhtelif akvam ile ihtilât ederek lisanları Kur’ân’ın nâzil olduğu fesahati gaybederek ucmelik karışmıştır. Nessabun demişlerdir ki, Âd, Nuh aleyhisselâmın oğullarından Sâmın oğlu İremin oğlu Avsın oğlu Âd’ın evlâdından bir kavımdır ki, Benî Hâşime Hâşim, Benî Temîme Temîm denildiği gibi Âd ismi sonra bu kabîleye ad olmuş ve bunların mütekaddimînine Âdi ûlâ, müteahhırînine Âd’ı uhrâ (veya ehîre veya âhıre) denilmiştir. Zikr olunan neseb gerek sahih olsun gerek olmasın bu kavım Âd namiyle ma'ruf ve bu nam ile Arab beyninde meşhur olmuştur. Bunlar

daha büyük dedeleri olan İrem namiyle de telkîb edilmiş. Ancak Âdi irem Âd’ı olânın ismi midir? Âd’ı ehîrenin ismi midir? Bunda ıhtilâf olunmuştur. Sûre-i Necimde (.......) buyurulduğuna nazaran burada da Âd’ı İremin Âd’ı ûlâ olduğuna kail olan müfessirîn daha çok görünüyor. Oğuzlara Oğuz, Selçuklulara Selçuk denilmesi kabîlinden böyle ba'zı şahıs isimlerinin sonradan mensubu olan kavm ve kabîlesine ism olarak da ıtlakı şayi' olduğuna göre kütübi sâlifede pek uzun ömürlerle yad edilen ba'zı isimlerin böyle olması hatıra gelir.