5

Çünkü rabbın ona vahy eylemiştir

(.......) Çünkü rabbın ona, ya'ni Arza vahy eylemiştir. -Tahdîs etmesini sür'atle emr-ü telkîn etmiştir de o sebeble Arz o haberleri söyler, anlatır. Keşşafta derki: Arzın tahdîs ve iyhâsı mecazdır.

Ya'ni Allahü teâlâ Arzda öyle ahval ihdas buyururki onlar lisan ile tahdîs makamına kaim olur. Hattâ ne oluyor buna diyenler o ahvale bakarlarda onun ne için zelzeleye tutulduğunu ve ne için o ölüleri dışarı attığını bilir. Ve bu vak'alar Peygamberlerin inzar ve tahzir edip durdukları vakı'a olduğunu anlarlar. Bu ma'naca vahiy «kûn feyekûn» emri gibi tekvîni olmuş olur. Maamafih bir de denilmiştir ki, Allahü teâlâ Arzı o zaman hakikaten intak edecektir de o üzerinde işlenmiş olan hayr-ü şerri haber verecektir. Resulullahdan da rivayet olunmuştur ki, herkese karşı üzerinde ne amel yapdığına şehadet edecektir (.......) Arza vahiy onun kabili hayat olan eczasına vahy olarak mülâhaza edilirse bu tahdîs ve vahyin hakikaten nutuk veya kitabet halinde ihbar ve i'lâm ma'nasına olarak anlaşılmasında müşkilât çekilmez. Hasılı onun ne olduğu o vakıt hakikat göz önüne döküldüğü zaman anlaşılacaktır. «iza» nın cevabı (.......) dür.